تمایز بین دو سازه ی کنترلی: کاربردی از نظریه ی رفتار برنامه ریزی شده برای پرهیز از سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان

زمینه و هدف: هدف از این مطالعه تمایز بین دو سازه ی کنترلی خودکارآمدی و کنترل رفتاری درک شده در کاربردی از نظریه ی رفتار برنامه ریزی شده، برای پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان پسر در شهر تهران است. روش تحقیق: با استفاده از پرسشنامه ای حاوی سازه های نظریه ی رفتار برنامه ریزی شده و با کاربرد سؤالات مربوط به دو سازه ی کنترلی (خودکارآمدی و کنترل رفتاری درک شده) و پس از تأیید روایی و پایایی آن، اطلاعات لازم از نمونه های پژوهش (303 نوجوان پسر 15 تا 19 ساله ی مقطع دبیرستان شهر تهران) جمع آوری گردیده و تحلیل های آماری بر روی آنها انجام شد. یافته ها: براساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، سؤالات مربوط به سازه های کنترلی در پرسشنامه، در دو مؤلفه ی جداگانه استخراج شدند. این یافته نشان داد که این سؤالات، دو عامل متفاوت را سنجیده و این دو عامل (خودکارآمدی و کنترل رفتاری درک شده) از هم متمایزند. همچنین بر اساس نتایج تحلیل مسیر، نظریه ی رفتار برنامه ریزی شده ( با حضور توأم دو سازه ی خودکارآمدی و کنترل رفتاری درک شده)، نشان داده شد که این دو سازه از این حیث که در پیش بینی قصد رفتاری و رفتار متفاوت عمل می کنند نیز متمایز از یکدیگر هستند. به این ترتیب که، خودکارآمدی قوی ترین پیش بینی کننده ی قصد رفتاری (29/0=β) و کنترل رفتاری درک شده قوی ترین پیش بینی کننده رفتار (36/0=β) بودند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه، سند علمی دیگری را مبنی بر متمایز بودن دو سازه ی خودکارآمدی و کنترل رفتاری درک شده ارائه نمود.